Het Essay in De Ingenieur van 12 juli 2013 is een pleidooi voor het redden van een waardevolle traditie in Thailand. Thailand kent op het platteland een traditie van drijvende huizen die nu verloren dreigt te gaan, terwijl het land regelmatig overstroomt. Waterarchitect Bart van Bueren pleit voor een herstel van het oude volksgebruik, dat volgens hem bij uitstek is aangepast aan weersextremen.
Overstromingen zijn een bijna jaarlijks terugkerend fenomeen in Thailand, waarbij die in 2011 vanwege de enorme omvang en de honderden doden ook internationaal aandacht kreeg. Bij Bangkok en ook elders staan grote projecten op stapel om dijken om de stad te bouwen. Maar voor de buitenwijken en het platteland is dat geen optie. Daar komen geen dijken en is een andere oplossing nodig, waarbij kan worden teruggegrepen op de Thaise traditie van drijvend bouwen.
De huidige oplossing bij nieuwbouw is echter een andere: het ophogen van de hele wijk. Voor ca 25euro/m3 komt een leger aan vrachtwagens om 1 tot 3 meter land op te hogen. Het gevolg is dat elders een stuk land wordt afgegraven en daarmee vernield. Bij een overstroming loopt het water bij de wijk dubbel zo hard in een nabijgelegen wijk. ‘Not in my backyard’ (NIMBY) was nog nooit zo onvriendelijk geweest voor de buurman.
Hoe kan het dat er op het platteland niet wordt teruggegrepen op de traditie van woningen op palen en drijvende huizen? Zelfs het tegendeel gebeurt: de laatste drijvende huizen worden uit het water gevist. Deze overstromingsbestendige oplossing is bijna bij wet verboden! Daarbij speelt dat de rivieren in Thailand vervuild zijn. De Thaise regering wijst de drijvende huizen aan als oorzaak, en daarom moeten ze verdwijnen.
Klopt dit argument, vervuilen drijvende huizen in Thailand de rivier? Nee, ze staan in contact met de rivier en de bewoners leven in harmonie met de rivier. De toiletbehoeften zijn feitelijk het voedsel voor de vis waarmee heerlijke Thaise curryschotel wordt gekookt. Dit klinkt misschien vies, maar mensen die ‘Cradle to Cradle’-denken snappen dit wel. Het probleem dat zich voordoet is dat er te weinig van deze curry-vis in de rivier zwemt. De oorzaak hiervan is de verontreiniging van het water door fabrieken, met vissterfte als gevolg. De zichtbare symptomen zijn dus de toiletbehoeften in de rivier, maar de vervuiler is de industrie. Het volgende probleem is dat een politicus niet durft op te komen tegen de industrie, want die zijn te belangrijk voor de economie. Één verkeerd gebaar naar de fabrieken en ze zullen een ander ontwikkelingsland opzoeken voor goedkope arbeid. Drijvende huizen zijn nu als zondebok aangewezen. Het laatste wat overblijft zijn wat genante drijvende marktjes die alleen maar rotzooi aan toeristen verkopen als attractie.
Hier botst een natuurvijandige ontwikkelingsvisie met een klimaatadaptieve cultuur. Dit leidde tot mijn initiatief vanuit de Taiwanese National Cheng Kung University (NCKU) om met een groep studenten erop uit te trekken om iets van de traditionele cultuur te redden. In het plaatsje Phitsanulok vond de groep de laatste traditionele vlothuis bouwer van Thailand. Deze opa van 77 jaar oud was bereid om zijn vak aan ons over te dragen. Ondanks de leeftijd van ‘Grand pa’, klom hij in de bamboe om de beste takken te selekteren; wonen op het water houd je blijkbaar jong! Onze groep had een week nodig voor het leren van de bouwkunsten van een traditioneel Thaise vlothuis. Een klein drijvend huisje is gebouwd, gesponsord door mijn bureau en de Thaise architect Chuta Sinthuphan. Uiteindelijk is het huisje gedoneerd aan het lokale volksmuseum.
Is er nog toekomst voor drijvende huizen in Thailand? Chuta Sinthuphan bouwt een prachtige pilot om ontwikkelaars te overtuigen. Ook Waterarchitect werkt met een lokale ontwikkelaar aan een plan voor een hele straat. Een Aziatisch gezegde luidt: ‘Vissen die tegen de stroming in zwemmen, zijn de sterkste; vissen die alleen met de stroom mee gaan, zijn waarschijnlijk al dood’.